Zielona Brama i Zielony Most

Zielona Brama to największa, najstarsza i najzdobniejsza tego typu budowla w Gdańsku. Wzniesiono ją w latach 1564–1568 w miejscu, w którym Długi Targ dobiega do Motławy. Razem z Zielonym Mostem łączy Główne Miasto z Wyspą Spichrzów. Dawniej brama wprowadzała do miasta gości przybywających Drogą Królewską z pobliskiego Elbląga oraz położonego dalej na wschód Królewca. Początkowo liczyła trzy przejazdy, jednak w drugiej połowie XIX wieku przekuto także czwarty w miejscu, w którym znajdowała się Waga Miejska, służąca niegdyś kupcom w prowadzonych przez nich transakcjach.

W założeniu okazały budynek Zielonej Bramy miał pełnić funkcję siedziby Trzeciego Ordynku, czyli stuosobowej reprezentacji kupców i rzemieślników we władzach miasta. Jednak szybko zmieniono te plany i rozbudowano część mieszkalną w celu goszczenia tu odwiedzających Gdańsk królów. Niestety, jak podają źródła, żaden władca w Zielonej Bramie na dłużej nie zamieszkał. Brama pełniła zatem różne inne funkcje na przykład zbrojowni, ale też miejsca biesiad, uczt i pokazów (na drugiej kondygnacji znajduje się ogromna, mierząca 300 metrów kwadratowych sala doświetlona ze wszystkich stron 25 oknami). W XIX wieku Zieloną Bramę przebudowywano kilkukrotnie raz zmieniając, to znowu przywracając jej dawny wygląd. Mieściło się tu Towarzystwo Przyrodnicze, a do wybuchu II wojny światowej Muzeum Przyrodnicze. Po wojnie (i odbudowie ze zniszczeń) w Zielonej Bramie siedzibę miała Pracownia Konserwacji Zabytków, a obecnie znajduje się tu oddział Muzeum Narodowego oraz Gdańska Galeria Fotografii.

Gdyby ktoś chciał dociec, co było najpierw Zielona Brama czy Zielony Most miałby kłopot z tą zagadką. Obie budowle powstały bowiem na miejscu wcześniejszych Bramy Kogi i Mostu Kogi, które częściowo rozebrano, żeby wznieść nowe obiekty według modnych w XVI wieku rozwiązań architektonicznych (w stylu manieryzmu niderlandzkiego). Dużo łatwiej da się wyjaśnić zagadkowe nazwy obu budowli otóż to Zielony Most dał część swojego miana Zielonej Bramie, która, jak widać, nie ma z zielenią nic wspólnego. Natomiast most zielenił się od początku taki właśnie odcień miały kamienie użyte do jego budowy (a do dziś zielenią się porastające go glony).

Zielony Most jest najstarszym tego typu obiektem w Gdańsku. Warto wspomnieć, że zbudowany został jako most zwodzony (zresztą tak jak wszystkie gdańskie mosty), dzięki czemu możliwe było swobodne korzystanie z głównego szlaku handlowego Gdańska, jakim była Motława. Dopiero po wojnie pozbawiono mostu tej praktycznej funkcji. Jak to możliwe, że obecnie da się pod nim przepłynąć bez podnoszenia przęsła? Czyżby kolejna zagadka? Nie, po prostu i nasz galar, i większość pływających dziś po Motławie łodzi nie ma ożaglowania.